Artykuły

W jaki sposób wspomagać dzieci w rozwijaniu inteligencji i odporności emocjonalnej?

Rozpoznawanie własnych i cudzych emocji - inteligencja emocjonalna

Coraz częściej podkreśla się, że zarówno na to, jak postrzegają nas inni, jak i na to, jak radzimy sobie z codziennym funkcjonowaniem i niecodziennymi wyzwaniami, wpływają nie tylko posiadane przez nas kompetencje intelektualne, ale także szereg sprawności, określanych często jako inteligencja emocjonalna.

Jednym z podstawowych składników inteligencji emocjonalnej jest umiejętność rozpoznawania własnych emocji. Zdawanie sobie sprawy z tego, co w danej chwili czujemy jest niezbędne, aby móc kontrolować własne zachowanie. Samoświadomość w tym zakresie jest ponadto podstawą empatii – umiejętności rozpoznawania emocji u innych, wczuwania się w stan ducha i sytuację drugiej osoby – kolejnego ważnego składnika inteligencji emocjonalnej. Znaczenia empatii nie sposób przecenić. Trudno bowiem wyobrazić sobie świat, w którym ludzie nie byliby w stanie przyjmować, choćby na krótko, cudzej perspektywy. Empatia pomaga nawiązywać oraz utrzymywać stosunki z innymi ludźmi. Jest podstawą zgodnego współżycia.

Niezbędnym i całkowicie naturalnym sposobem wspierania przez rodziców dzieci w rozwijaniu umiejętności rozpoznawania emocji swoich i innych ludzi jest jak najczęstsze nazywanie własnych i cudzych stanów emocjonalnych: „Widzę, że bardzo się cieszysz, z tego, że…”, „Jestem smutna, bo…”, „Dziewczynka na obrazku wygląda na zawstydzoną…”, „Złości mnie to, że…” itp. Warto także zachęcać dzieci do podejmowania prób określania tego, co czują oraz nazywania uczuć innych. Dzieciom, które mają z tym szczególne problemy można zaproponować szereg zabaw i ćwiczeń rozwijających te umiejętności. Jedną z propozycji jest wydrukowanie z Internetu lub powycinanie z kolorowych czasopism zdjęć ludzi w różnych stanach emocjonalnych, a następnie oglądanie ich wraz z dzieckiem i nazywanie uczuć, odczuwanych przez oglądane postacie. W zależności od możliwości komunikacyjnych dziecka i poziomu rozwoju umiejętności rozpoznawania emocji innych ludzi, może ono podejmować próby samodzielnego ich nazywania, odpowiadać przecząco lub twierdząco na pytania w stylu: „Czy ta dziewczynka jest smutna?” lub wskazywać palcem na odpowiednią ilustrację w odpowiedzi na prośby w rodzaju: „Pokaż proszę, który z chłopców się boi.” Innym z pomysłów jest przyklejenie na ściankach dużej, pluszowej kostki do gry lub zwykłego, lekkiego sześciennego pudełka prostych buziek, przedstawiających różne emocje, np.: uśmiechniętej, smutnej, zdenerwowanej, zaskoczonej, zawstydzonej, znudzonej lub zdjęć twarzy osób w poszczególnych stanach emocjonalnych. Zabawa polega na rzucaniu kostką, robieniu przed lustrem podobnych do wylosowanych min, nazywaniu poszczególnych emocji oraz zastanawianiu się, co może je wywołać. Inna z zabaw z tego rodzaju wymaga przygotowania ilustracji lub zdjęć dzieci w różnych humorach oraz wymyśleniu, co każde z nich mogłoby powiedzieć. Rodzic prezentuje dziecku ilustracje i pomaga nazwać emocje towarzyszące dzieciom, a następnie pyta, które z nich mogłoby powiedzieć, przykładowo: „Hurra! Bardzo się cieszę, bo pojadę do zoo!”, „O nie, zgubiłam misia. Tak mi smutno…”, „Jestem zła, bo ktoś zjadł moje ciastko!”. Zadaniem dziecka, jest wskazać na odpowiednią ilustrację po każdej z wypowiedzianych przez rodzica kwestii. Można zachęcić je także do podjęcia prób wymyślenia, co jeszcze mogłyby powiedzieć poszczególne z postaci. Jeszcze jedną, bardzo prostą do przygotowania propozycją jest oglądanie wraz z dzieckiem rodzinnych zdjęć z różnych okresów i rozpoznawanie (na podstawie mowy ciała) emocji które towarzyszyły poszczególnym osobom.