Artykuły

W jaki sposób wspomagać dzieci w rozwijaniu wybranych umiejętności matematycznych?

Umiejętność dostrzegania regularności i korzystania z nich.

Dla nauki matematyki, ale także dla sprawnego funkcjonowania w codziennym życiu ważna jest także umiejętność dostrzegania regularności i korzystania z nich. Pozwala ona, między innymi, na lepsze rozumienie otoczenia, sensowniejsze organizowanie swoich czynności oraz na przewidywanie tego, co nastąpi w powtarzających się sytuacjach. Ułatwia także porozumiewanie się z innymi w niewerbalny i werbalny sposób, w tym także posługiwanie się gramatyką, nie tylko ojczystego języka. Dzięki niej możliwe jest ponadto respektowanie prawidłowości dotyczących liczenia, pojęcie sensu mierzenia długości, pojemności i ciężaru. Warto zatem wspomagać dzieci w jej rozwijaniu. Codzienność stwarza ku temu mnóstwo okazji. Na przykład po powrocie z jesiennego spaceru możemy zachęcić dziecko do układania zebranych podczas niego „skarbów przyrody” w szeregi o powtarzającym się rytmie, np. żołądź, kasztan, żołądź… lub takim: żołądź, kasztan, szyszka, żołądź… Wiosną żołędzie i kasztany zastąpić mogą przydrożne kwiaty, a latem, po powrocie znad wody, lub jeszcze na plaży, dziecko może w ten sposób układać różnokształtne muszelki. Praktycznie przez cały rok można wykorzystywać do tego celu różnobarwne nakrętki od napojów, klocki, owoce, kredki i wiele innych przedmiotów. Ćwiczenia w wychwytywaniu powtarzających się sekwencji i kontynuowaniu ich prowadzić można także bez użycia jakichkolwiek rekwizytów – rytm może być bowiem wyklaskiwany, wytupywany, wystukiwany, wyśpiewany lub pokazywany całym ciałem (np. podskok, przysiad, podskok… / skłon w przód, wyprost, skłon w przód…. / podniesienie rąk do góry, opuszczenie na ramiona, wyciągnięcie w bok… itp.) Prowadząc tego typu zabawy,pamiętać trzeba o stopniowaniu trudności. Zaczynać należy od rytmu złożonego z następujących po sobie takich samych elementów (np. kółko, kółko, kółko…/ klaśnięcie, klaśnięcie, klaśnięcie…). Jeżeli kontynuowanie go nie sprawia dziecku trudności, wówczas można rozpocząć układnie szlaczków lub wystukiwanie rytmów złożonych z dwóch elementów ( kółko, trójkąt kółko…/ klaśnięcie, uderzenie dłońmi w stół, klaśnięcie… ) Jeżeli i to przychodzi dziecku z łatwością, można dołożyć jeszcze jeden, a później także kolejne elementy. Trzeba pamiętać także o tym, żeby prosić dziecko o dokończenie rytmu dopiero wówczas gdy ułożymy, wystukamy lub wyśpiewamy co najmniej trzy sekwencje - trzy zbitki powtarzających się elementów. Jest to konieczne do tego, aby dziecko mogło dostrzec to, co się powtarza. Im młodsze dziecko i im mniejsze są jego możliwości poznawcze, tym więcej powinniśmy ułożyć powtórzeń. Warto wiedzieć również o tym, że w przypadku szlaczków dobrze jest zaproponować dziecku układanie ich na pasku jednolitego sztywnego papieru. Jest to szczególnie ważne w przypadku najmłodszych dzieci oraz dzieci mających duże trudności ze świadomym koncentrowaniem uwagi. Układanie na pasku ułatwia skupienie się na tym, co ważne – wzrok nie ucieka poza wyznaczone ramy.

We wspomaganiu rozwoju umiejętności wychwytywania regularności i korzystania z nich przydatne mogą być także wyliczanki. Recytując je, akcentuje się wyrazy lub sylaby i wskazuje na poszczególne osoby. Korzystanie z nich wymaga dostrzeżenia rytmu wypowiadanych słów a następnie skoordynowania go z ruchem ciała. Do rozwijania umiejętności dostrzegania regularności wykorzystywać można takżekrótkie opowiadania i wiersze z powtarzającym się motywem, na przykład „Rzepkę” Juliana Tuwima. Dla tych dzieci, dla których utwór ten jest za długi i za trudny, rodzic sam może skomponować króciutkie opowiadanie, na przykład podobne do tego: Ola i Ania spacerowały lasem. Nagle zobaczyły dobrą wróżkę, która obiecała, że spełni ich jedno życzenie. Poprosiły, aby przeniosła ich do Krainy Słodyczy. Idą, idą aż tu nagle zobaczyły ogromne ciasteczko. Spróbowały. „Jak smakuje?” – spytała dobra wróżka? „Jest pyszne!” – odpowiedziały dzieci i poszły dalej. Idą, idą, aż tu nagłe zobaczyły ogromną czekoladę. Spróbowały. „Jak smakuje?” – spytała wróżka. „Jest pyszna!” – odpowiedziały dzieci i poszły dalej. Idą, idą, aż tu nagle zobaczyły ogromnego cukierka. Spróbowały. „Jak smakuje?” – zapytała wróżka. „Jest pyszny!” – odpowiedziały dzieci i poszły dalej… itd.Podczas opowiadana tego typu historyjek rodzic powinien w odpowiednich momentach zawieszać głos, aby umożliwić dziecku dopowiedzenie potrzebnej kwestii. Jeżeli dziecko w dalszym ciągu milczy, dorosły może pomóc mu we włączeniu się w opowiadanie poprzez postawienie odpowiedniego pytania, np. „Co odpowiedziały dzieci?”, „I co potem zrobiły?”. Rodzic może także pokusić się o przygotowanie obrazków, przedstawiających pojawiające się w opowiadaniu elementy (w tym przypadku: ciastko, czekolada, cukierek i inne słodycze) i zachęcić dziecko do układania ich na wąskim pasku ciemnego papieru jeden za drugim w trakcie opowiadania. Gdy dobiegnie ono końca, warto podkreślić rytm i następstwo ustalonych wydarzeń, wskazując kolejne obrazki i mówiąc: Najpierw dzieci jadły ciastko, potem jadły czekoladę, potem jadły cukierka, potem… Podobnie jak podczas opowiadania, należy w pewnym momencie zawiesić głos, umożliwiając dziecku dokończenie takiego rytmicznego podsumowania.